Działania z zakresu ochrony czynnej na obszarach Natura 2000

System Natura 2000 jest jednym z podstawowych narzędzi ochrony środowiska w Unii Europejskiej. Jego celem jest zachowanie właściwego stanu ochrony siedlisk oraz gatunków będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000. Oznacza to konieczność planowania i wdrażania działań z zakresu ochrony czynnej na obszarach Natura 2000, zgodnie z dokumentami planistycznymi i uwarunkowaniami lokalnymi.

W ostatnich latach rola samorządów w realizacji tych zadań znacząco wzrosła. Regionalny poziom zarządzania środowiskiem sprawia, że to właśnie jednostki samorządu terytorialnego coraz częściej odpowiadają za podjęcie działań na rzecz zapewnienia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt.

Natura 2000 i zakres ochrony czynnej

Zakresu ochrony czynnej na obszarach Natura 2000 nie należy utożsamiać wyłącznie z zabiegami przyrodniczymi. Ochrona czynna obejmuje również ingerencje techniczne, w szczególności tam, gdzie przedmiotami ochrony są siedliska zależne od wody. Regulację stosunków wodnych, odmulanie torfianek, czy zabezpieczenie miejsc lęgowych trudno realizować bez rzetelnej wiedzy o funkcjonowaniu układu hydrologicznego.

Działania ochrony czynnej wynikają z zatwierdzonych dokumentów planistycznych, takich jak plan zadań ochronnych dla obszaru Natura lub planów ochrony. Dokumenty te określają, jakie działania są konieczne do przeprowadzenia w celu poprawy stanu zachowania wybranych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000.

Wdrażanie działań z zakresu ochrony czynnej w praktyce samorządów

Wdrażanie działań z zakresu ochrony środowiska na poziomie lokalnym wiąże się z ryzykiem skutków ubocznych. Zmiana stosunków wodnych, nawet niewielka, może wpływać na grunty sąsiadujące, infrastrukturę lub użytkowanie terenu. Dlatego wdrażanie działań z zakresu ochrony wymaga wiedzy, która pozwala przewidywać skutki planowanych ingerencji.

Wśród głównych typów działań realizowanych w ramach projektu prowadzonego przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska znajdują się m.in. 

• zabezpieczanie wysp i grobli, realizację sztucznych wysp oraz platform, odmulanie torfianek, a także zakładanie i modelowanie zbiorników wodnych.
• usuwanie drzew i krzewów, w tym poprzez obrączkowanie, likwidację nalotów i podrostów oraz koszenie, w razie potrzeby połączone z wywozem biomasy.
• ograniczanie występowania gatunków inwazyjnych i ekspansywnych, w tym gatunków obcych.
• zmniejszanie presji drapieżników, budowę platform lęgowych, zabezpieczanie miejsc lęgowych oraz działania ukierunkowane na ochronę żółwi i nietoperzy, a także wzmacnianie populacji wybranych gatunków roślin.

Rola modeli hydraulicznych i hydrodynamicznych w projektowaniu zadań ochrony czynnej

W przypadku siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin związanych z wodą podstawowe znaczenie ma ocena, jak planowane działania wpłyną na stosunki wodne w skali lokalnej. Obliczenia hydrauliczne i hydrodynamiczne pozwalają określić, czy podjęcie działań na rzecz zapewnienia kompleksowej ochrony nie doprowadzi do pogorszenia warunków poza obszarem objętym ochroną.

HydroBIM wspiera samorządy i jednostki realizujące zadania ochronne dla obszaru Natura poprzez przygotowanie symulacji przepływów i zmian poziomu wody dla planowanych działań. Pozwala to ocenić różne warianty techniczne, wskazać rozwiązania bezpieczne dla siedlisk oraz ograniczyć ryzyko konfliktów, tak środowiskowych jak i społecznych.

HydroBIM zapewnia wsparcie techniczne na etapie przygotowania dokumentacji, a także w trakcie uzgodnień z instytucjami, takimi jak Wody Polskie czy Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.

Zadania ochrony czynnej na obszarach Natura 2000

Skuteczna ochrona przyrody na obszarach Natura 2000 wymaga spójności między celami środowiskowymi a realnymi możliwościami. Realizacja zaplanowanych zadań musi uwzględniać lokalne uwarunkowania hydrauliczne i hydrologiczne. Obliczenia i modele informatyczne, które są specjalnością HydroBIM, wpierają wdrażanie działań ochronnych w sposób przewidywalny, bezpieczny i zgodny z celem ochrony obszaru.

O HydroBIM