Melioracja – nowoczesne podejście w projektach infrastruktury

Melioracja to zespół działań prowadzących do regulacji stosunków wodnych w glebie i na gruncie w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby oraz ułatwienia jej uprawy. W praktyce jednak pojęcie to wykracza dziś daleko poza rolnictwo. Współczesna melioracja wodna dotyczy nie tylko pól i upraw, lecz także inwestycji drogowych, kolejowych oraz terenów zurbanizowanych, gdzie kluczowe staje się zarządzanie wodami opadowymi, retencja i bezpieczeństwo przeciwpowodziowe.

W HydroBIM patrzymy na meliorację z perspektywy danych, modelowania i hydrotechnicznego kontekstu inwestycji — nie jako na archaiczny zbiór prac terenowych, ale jako na narzędzie inżynierskie, które pozwala precyzyjnie ocenić przepływy, ryzyko podtopień oraz wpływ infrastruktury na stosunki wodne w całej zlewni.

Definicja melioracji w Prawie wodnym

Prawo wodne (ustawa z 20 lipca 2017 r.) definiuje melioracje wodne jako regulację stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz ochrony użytków rolnych przed powodziami. Ta regulacja obejmuje działania takie jak odwadnianie, nawadnianie, regulacja cieków wodnych oraz budowę i utrzymanie urządzeń melioracyjnych na terenach rolniczych.​

Urządzenia melioracyjne

Urządzeniami melioracji wodnych są rowy wraz z powiązanymi budowlami, drenowania, rurociągi, stacje pomp do celów rolniczych oraz inne elementy służące regulacji wód. Właściciele gruntów odpowiadają za ich wykonywanie i utrzymanie, często we współpracy ze spółkami wodnymi lub Wody Polskie.​

Przepisy nakładają obowiązek uwzględniania ochrony środowiska przy pracach melioracyjnych, wymagając pozwoleń wodnoprawnych dla większych inwestycji. Szczegółowe regulacje znajdują się w Rozdziale 2 ustawy Prawo wodne.

Współczesne wyzwania gospodarowania wodami

Melioracja historycznie była kojarzona z tym, aby osuszać tereny podmokłe i zwiększać wilgotność gleby w okresach suszy. Dziś głównym problemem jest skrajna zmienność warunków klimatycznych — gwałtowne opady, nadmiar wody, a chwilę później przesuszyć grunt potrafiące okresy bezdeszczowe. Stare rowy melioracyjne, cieki i urządzenia melioracyjne często nie są przystosowane do takich amplitud.

W wielu projektach drogowych i kolejowych obserwujemy, jak niewielkie cieki lub rowy przestają pełnić funkcję odwadniającą, a lokalny układ hydrologiczny zalewa okoliczne tereny. Tereny zalewowe powiększają się, a poziom wód gruntowych zmienia dynamicznie. To wszystko pokazuje, czym jest melioracja w nowoczesnym ujęciu — zarządzaniem wodami i odpływem na poziomie całej zlewni, z uwzględnieniem zmian środowiskowych.

Osobnym wyzwaniem jest aktualny stan ewidencji urządzeń melioracyjnych. Prace nas systemem Geomelio zostały kilka lat temu zawieszone, obecnie mają być wznawiane. Eksperci HydroBIM uczestniczyli w realizowanym w 2025 roku projekcie inwentaryzacji urządzeń melioracji wodnych.

Jak HydroBIM analizuje meliorację? 

W HydroBIM nie zajmujemy się klasycznym rolnictwem ani pracami agrotechnicznymi, ale pracujemy z systemami melioracyjnymi wszędzie tam, gdzie ich funkcjonowanie wpływa na inwestycje oraz bezpieczeństwo terenu. Wykorzystujemy modele hydrauliczne 1D i 2D, które pozwalają analizować przepływy w rowach, ciekach, przepustach oraz na terenach zalewowych i podmokłych. Dzięki takim podejściom możemy wskazać miejsca, które zagrażają inwestycji lub ekosystemowi — od wąskich gardeł aż po potencjalne kierunki rozlewania się wody.

Nasze analizy obejmują m.in.:

• ocenę stosunków wodnych 
• wyznaczenie poziomu wody i poziomu wód gruntowych dla różnych scenariuszy,
• analizę wpływu inwestycji na rowy melioracyjne, cieki oraz zbiornik retencyjny,
• symulacje zachowania wody na terenach nadmiernie wilgotnych i na obszarach o charakterze zalewowym,
• projektowanie odwadniających i melioracyjnych rozwiązań technicznych.

Takie podejście pozwala zoptymalizować melioracyjne działania tak, aby nie zalewać terenów sąsiednich i nie pogarszać właściwości gleby.

Melioracja w inwestycjach liniowych – gdzie powstają błędy?

Najczęstszy problem to próby „zmeliorowania” terenu w sposób uproszczony, bez zrozumienia całej zlewni. Spotykamy się z:

• niedoszacowaniem przepływów w rowach,
• projektowaniem odwodnień bez retencji,
• niewłaściwą regulacją stosunków wodnych w glebie w kontekście inwestycji,
• brakiem analizy ciągu hydraulicznego od cieku do przepustu i dalej.

Istotny problem został ostatnio nagłośniony przy okazji działki pod CPK. Bywa, że decyzja, co jest ciekiem a co rowem wymaga decyzji urzędnika.

Jak HydroBIM wspiera projekty melioracyjne?

Oferujemy kompleksowe wsparcie w zakresie:

• analiz hydrologicznych i hydraulicznych w zlewni i na terenach podmokłych,
• projektowania odwodnień i układów melioracyjnych,
• modeli 1D/2D dla cieków, przepustów i zlewni,
• projektowania retencji oraz zbiorników retencyjnych,
• przygotowania dokumentacji do pozwoleń wodnoprawnych,
• doradztwa na etapie koncepcji i kontroli projektów.

Naszym celem jest, aby melioracja stała się elementem spójnego, bezpiecznego i trwałego systemu gospodarki wodnej na terenach inwestycji infrastruktury liniowej.

Nowoczesna melioracja według HydroBIM

Melioracja w nowoczesnym rozumieniu to połączenie retencji, regulacji odpływu i optymalizacji stosunków wodnych w glebie. To działania melioracyjne oparte na danych, modelach i analizach, które pozwalają chronić inwestycje, poprawy jakości gleby i zapewniać optymalnych warunków dla środowiska. W HydroBIM łączymy hydrotechniczne doświadczenie z cyfrowym modelowaniem, aby tworzyć bezpieczne i efektywne rozwiązania w gospodarce wodnej.

O HydroBIM: