Ustalenie linii brzegu

Dyskusja, która rozpoczęła się po publikacji analizy HydroBIM, pokazała, jak wiele nieporozumień narasta wokół pojęć takich jak ciek naturalny, rów melioracyjny czy urządzenie wodne.

Oficjalne stanowisko Wód Polskich, opublikowane po kontroli w terenie, ujawnia skalę trudności w ustaleniu właściwego charakteru zasobów wodnych. Sprawa działki nr 87/1 w Zabłotni, położonej w rejonie planowanej inwestycji Centralnego Portu Komunikacyjnego, dotyka, choć nie bezpośrednio, problemu wyznaczania linii brzegu. W praktyce administracyjnej i inżynierskiej, granica ta ma ogromne znaczenie — decyduje o zakresie własności gruntów, o obowiązkach utrzymania wód, a także o warunkach prowadzenia inwestycji.

Ustalenie linii brzegu jest również istotne dla wydania pozwolenia wodnoprawnego.

W HydroBIM opracowujemy projekty, w których dokładność wyznaczenia linii brzegu decyduje o poprawności całej dokumentacji. Przykład działki pod CPK dobitnie pokazuje, że brak spójnych danych geodezyjnych oraz rozbieżności w interpretacji hydrologicznej prowadzą do niejednoznacznych wniosków i sporów administracyjnych. Dlatego prawidłowe przeprowadzenie procedury ustalenia linii brzegowej ma ogromne znaczenie dla każdego Inwestora.

Definicja linii brzegu i podstawy prawne

Zgodnie z art. 220 ustawy Prawo wodne, linia brzegu:

• dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych stanowi krawędź brzegu lub linia stałego porostu traw albo linia, którą ustala się według średniego stanu wody z okresu co najmniej ostatnich 10 lat.
•  Jeżeli krawędź brzegu jest wyraźna, linia brzegu biegnie tą krawędzią
• Jeżeli krawędź brzegu nie jest wyraźna, linia brzegu biegnie granicą stałego porostu traw, a jeżeli granica stałego porostu traw leży powyżej stanu wody, o którym mowa w ust. 1 – linią przecięcia się zwierciadła wody przy tym stanie z gruntem przyległym.
• Jeżeli brzegi wód są uregulowane, linia brzegu biegnie linią łączącą zewnętrzne krawędzie budowli regulacyjnych, a przy plantacjach wikliny na gruntach uzyskanych w wyniku regulacji – granicą plantacji od strony lądu

Organem właściwym do wydania decyzji o ustaleniu linii brzegu jest:

• minister właściwy do spraw gospodarki wodnej – dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych o ciągłym albo okresowym naturalnym odpływie wód powierzchniowych.

• właściwy terenowy organ administracji morskiej – dla morskich wód wewnętrznych oraz wód morza terytorialnego;

Ustalenie linii brzegowej ma znaczenie prawne. Decyzja o ustaleniu linii brzegu jest dokumentem, na podstawie którego aktualizuje się ewidencję gruntów i budynków, a także określa zakres własności wód oraz gruntów pokrytych wodami. Zgodnie z Prawem wodnym, grunty pod wodami płynącymi stanowią własność Skarbu Państwa, co ma bezpośredni wpływ na ustalenie stanu prawnego nieruchomości przyległych. Właściwe rozgraniczenie gruntów w  przypadku inwestycji krzyżujących się z tymi gruntami ma istotny  wpływ na realizację projektu.

Z punktu widzenia inwestora kluczowe jest rozróżnienie między ciekami naturalnymi (wodami powierzchniowymi płynącymi), a urządzeniami wodnymi, np. rowami. W pierwszym przypadku ustalenie linii brzegu następuje w drodze decyzji administracyjnej, w drugim – przebieg określa właściciel lub zarządca. Błędna kwalifikacja obiektu może prowadzić do sporów o charakter prawny i kompetencje administracyjne w zakresie utrzymania urządzeń wodnych lub cieków.

Wniosek o ustalenie linii brzegu

Postępowanie w sprawie ustalenia linii brzegu przeprowadza się na wniosek podmiotu mającego interes prawny, w szczególności właściciela wód, właściciela gruntów przyległych lub inwestora realizującego projekt związany z gospodarką wodną. Wniosek o ustalenie linii brzegu powinien zawierać mapę zasadniczą oraz opis uwzględniający oznaczenie wnioskodawcy, ze wskazaniem jego siedziby i adresu, przyjęty sposób ustalenia projektowanej linii brzegu, ustalenie stanu prawnego nieruchomości objętych projektem z oznaczeniem właścicieli wraz ze wskazaniem ich siedziby i adresu oraz sposób zagospodarowania gruntów przyległych do projektowanej linii brzegu. W praktyce przygotowanie takiego wniosku wymaga udziału geodety i specjalisty ds. hydrologii.

Ustalenie linii brzegu obejmuje kilka etapów:

1. Analiza danych terenowych – pomiar szerokości koryta, nachylenia stoków, granicy porostu traw i śladu oddziaływania wody.
2. Opracowanie projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami – dokument techniczny sporządzany przez osobę posiadającą uprawnienia zawodowe w dziedzinie geodezji i kartografii.
3. Weryfikacja hydrologiczna – analiza przepływów charakterystycznych, danych z okresu co najmniej ostatnich 10 lat i modelowanie hydrauliczne koryta cieku.
4. Decyzja administracyjna – wydana w drodze postępowania, które może być łączone z postępowaniem o pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych lub budowli regulacyjnych.

Technologie i metody pomiarowe przy ustaleniu linii brzegu

W HydroBIM ustalenie linii brzegu realizujemy z wykorzystaniem modeli hydraulicznych, hydrologicznych i nierzadko środowiska BIM. Zastosowanie modelowania hydraulicznego w HEC-RAS pozwala na określenie rzeczywistego zasięgu oddziaływania wód przy różnych przepływach i na odwzorowanie linii brzegu z dokładnością geodezyjną. Dane terenowe z pomiarów LiDAR i ortofotomap integrujemy z modelami numerycznymi terenu, co umożliwia digitalizację granicy pomiędzy gruntem pokrytym wodami a gruntem przyległym.

Rezultatem prac HydroBIM jest kompletny zestaw materiałów do postępowania administracyjnego: mapy w standardzie BIM CPK, opracowanie opisowe, projekt ustalenia linii brzegu. Tego rodzaju opracowania są wykorzystywane przy m.in. projektach infrastruktury liniowej, budowie zbiorników retencyjnych, budowie wałów przeciwpowodziowych.

Lekcje z przypadku działki pod CPK

W przypadku działki pod CPK w Zabłotni spór dotyczył tego, czy na terenie działki znajduje się ciek naturalny, czy urządzenie wodne. Różnica ma znaczenie prawne, ponieważ dla rowów melioracyjnych nie przeprowadza się wyznaczania linii brzegu. 

Przypadek ten dobrze obrazuje, dlaczego ustalenie linii brzegu powinno opierać się na pracach geodezyjnych i na modelowaniu hydraulicznym. Właściwie sporządzony projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami umożliwia jasne określenie granicy między wodami a nieruchomościami przyległymi, a to zapobiega konfliktom prawnym.

Dobre praktyki i wnioski

Skuteczne ustalenie linii brzegu wymaga współpracy między wnioskodawcą, geodetą, hydrotechnikiem i organem administracji wodnej. Każdy etap powinien być udokumentowany w sposób umożliwiający weryfikację przez organ i właścicieli nieruchomości objętych projektem. W HydroBIM stosujemy i rekomendujemy:

• Przy projektach regulacji cieków czy projektowaniu zbiorników wodnych uwzględnić w dokumentacji geodezyjnej pomiary zgodne z art. 220 „Prawo wodne” już na etapie opracowywania modelu i dokumentacji operatu.
• Współpracę z organami EGiB i PZGiK w obszarze aktualizacji danych ewidencyjnych — szczególnie w przypadku gruntów pokrytych wodami czy granic działek przyległych do cieków.
• Uwzględnienie w założeniach projektu informacji o tym, że do chwili formalnego ustalenia linii brzegu granice działek mogą być wykazywane w EGiB w sposób tymczasowy (§ 33a) — co może wpływać na harmonogram inwestycji i wymagania dokumentacyjne.
• W dokumentacji – szczegółowe sprawozdanie techniczne geodety, zawierające analizę materiałów zasobu, wskazanie zgodności z art. 220 ust. 1-4, wykaz współrzędnych, szkic polowy – co ułatwi organom administracji akceptację pomiarów.

O HydroBIM: