Infrastruktura podwójnego zastosowania to obiekty cywilne, które mogą pełnić funkcje wojskowe w razie konfliktu. To lotniska, drogi, mosty, porty i budowle hydrotechniczne, które w czasie pokoju służą gospodarce i społeczeństwu, a w sytuacji zagrożenia stają się elementami obrony kraju.
W artykule:
Polska, położona na wschodniej flance NATO, musi planować rozwiązania zwiększające możliwości infrastruktury. W naszym kraju istnieje wiele obiektów o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, które mogą pełnić podwójną funkcję.
Wymogi dotyczące infrastruktury podwójnego zastosowania
Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2021/1328 z dnia 10 sierpnia 2021 r. precyzuje wymogi techniczne i operacyjne dla tzw. infrastruktury podwójnego zastosowania (dual-use), o której mowa w Rozporządzeniu (UE) 2021/1153 (tzw. Instrument „Łącząc Europę” – CEF). Akt ten ustanawia szczegółowe zasady, które muszą spełniać projekty infrastrukturalne współfinansowane ze środków unijnych, aby przyczyniały się zarówno do celów cywilnych, jak i obronnych (wojskowych).
Rozporządzenie wprowadza szczegółowe standardy, jakie musi spełniać dana infrastruktura, aby można było uznać ją za podwójnego zastosowania. Przykładowo:
- Nośność i wymiary – dróg, torów czy mostów, które muszą być dostosowane do przewozu ciężkiego sprzętu wojskowego, zachowując jednocześnie parametry wymagane dla cywilnego transportu towarów i pasażerów,
- Kwestie bezpieczeństwa – odpowiednie instalacje i systemy umożliwiające bezpieczne korzystanie z infrastruktury zarówno w sytuacjach codziennej eksploatacji, jak i w warunkach kryzysowych bądź w trakcie operacji wojskowych,
- Łączność i interoperacyjność – zapewnienie kompatybilności z systemami teleinformatycznymi, sygnalizacyjnymi czy dowodzenia, tak by infrastruktura mogła być wykorzystywana przez różne podmioty (cywilne i wojskowe).
Centralny Port Komunikacyjny jako element strategicznej infrastruktury
Centralny Port Komunikacyjny to jeden z największych projektów infrastrukturalnych w Polsce. Ma połączyć transport lotniczy, kolejowy i drogowy, stając się hubem logistycznym dla Europy Środkowo-Wschodniej. To inwestycja, która może odegrać kluczową rolę zarówno w czasie pokoju, jak i w razie zagrożenia militarnego.
Lotnisko CPK będzie miało pasy startowe przystosowane do przyjmowania największych samolotów transportowych. W przypadku konfliktu może stać się punktem przerzutu wojsk i sprzętu dla sił NATO.
Z lotniskiem jest powiązany projektowany nowoczesny węzeł kolejowy. W razie kryzysu umożliwi szybkie przemieszczanie oddziałów i sprzętu wojskowego. Autostrady i drogi ekspresowe w bezpośredniej bliskości CPK dopełniają możliwości logistycznego wykorzystania CPK do celów wojskowych. Pojawiły się opinie, że CPK może zostać zbombardowane, dlatego nie warto go budować – trudno polemizować z tego typu argumentami, bo idąc tym tokiem rozumowania, to nie warto nic budować…
To chyba oczywiste, że strategiczne znaczenie CPK wymaga odpowiedniego zabezpieczenia. Nowoczesne systemy obrony powietrznej, schrony oraz infrastruktura umożliwiająca szybkie przejęcie przez wojsko powinny być integralną częścią projektu.
Współużytkowanie lotnisk cywilnych przez wojsko
Zagrożenie ze strony rosyjskiego lotnictwa i pocisków manewrujących wymusza na Polsce zapewnienie elastycznej relokacji sił powietrznych. Obecna infrastruktura wojskowa (15 lotnisk), choć stale unowocześniana, nie jest w stanie sprostać wszystkim wymaganiom w sytuacji konfliktowej. Współużytkowanie lotnisk cywilnych pozwoli znacznie zwiększyć możliwości manewrowe wojsk, umożliwiając szybkie przemieszczanie statków powietrznych i unikanie zaskoczenia przez wroga. Senacka Komisja Obrony Narodowej zajmowała się tą kwestią już w lipcu 2024 roku. Z końcem lutego 2025 temat powraca do agendy.
Budowle hydrotechniczne jako element obronności kraju
Zbiorniki wodne, zapory i inne budowle hydrotechniczne mogą być ważnymi elementami strategii obronnej. W czasie pokoju służą gospodarce, energetyce i ochronie środowiska. W sytuacji wojny mogą spowolnić ruch wojsk przeciwnika, zabezpieczyć logistykę i zapewnić dostęp do zasobów wodnych.
Adaptacja budowli hydrotechnicznych do funkcji wojskowych wymaga nowego podejścia. Jedną z najważniejszych kwestii jest zabezpieczenie obiektów przed sabotażem i atakami cybernetycznymi. Współczesne konflikty pokazują, że infrastruktura wodna może być jednym z pierwszych celów ataku.
Infrastruktura podwójnego zastosowania jako zaplecze wojskowe
Polska ma rozbudowaną sieć autostrad i dróg ekspresowych, które mogą być wykorzystane do transportu wojskowego. Niektóre odcinki autostrad i dróg ekspresowych mogą pełnić rolę drogowych odcinków lotniskowych.
Kolej od zawsze odgrywa istotną rolę w logistyce wojskowej. Polska powinna znacznie przyspieszyć modernizację swojej infrastruktury kolejowej, bo zaniedbania w tym względzie są dramatyczne.
Według informacji Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej ze stycznia 2024 roku, w trzecim naborze konkursu CEF Mobilność Wojskowa, Polska uzyskała dofinansowanie w wysokości ponad 129 mln euro na 4 projekty.
Nowoczesne podejście do planowania i projektowania infrastruktury liniowej.
Sieć transportowa musi być przygotowana na scenariusze wojenne. Lotniska, drogi, mosty i linie kolejowe powinny umożliwiać szybki przerzut wojsk i sprzętu. Adaptacja obiektów do funkcji wojskowych nie musi oznaczać rezygnacji z ich cywilnego charakteru. Wręcz przeciwnie – nowoczesne podejście do planowania i projektowania infrastruktury umożliwia optymalne wykorzystanie zasobów zarówno w czasie pokoju, jak i wojny.
HydroBIM, innowacyjne biuro projektowe, łączy zaawansowane modelowanie hydrauliczne i hydrodynamiczne z technologiami BIM i GIS w projektowaniu rozwiązań hydrotechniki, co ma szczególne znaczenie w kontekście projektowania infrastruktury podwójnego zastosowania.