Zbiorniki retencyjne – czyli jak przeciwdziałać suszy?

Według Raportu 2020, opublikowanego przez GUS, Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie pod względem wielkości odnawialnych zasobów słodkiej wody na jednego mieszkańca. Oznacza to, że w Polsce mamy niedobory wody. Jak temu zaradzić? Metodą na zwiększenie zasobów wody jest jej retencjonowanie. Wskaźnik retencji wody opadowej w Polsce, według danych rządowych wynosi 6,5%. Dla porównania średni poziom retencji wody w Europie to 20%. Jak przeciwdziałać niedoborowi wody, który w konsekwencji prowadzi do suszy? Odpowiedź jest jedna – zwiekszać możliwości retencji, budując zbiorniki retencyjne.

Susza hydrologiczna – coraz większy problem

Susza hydrologiczna to przedłużający się okres zmniejszenia ilości wody w zbiornikach wodnych, rzekach, strumieniach i w gruncie. Oznacza to, że ilość dostępnej wody jest niewystarczająca w porównaniu z zapotrzebowaniem na nią, co może prowadzić do szeregu problemów ekologicznych i gospodarczych.

W Polsce zmiany klimatu przyczyniają się do zwiększenia częstotliwości i intensywności suszy hydrologicznych. W wyniku zmian klimatu, zwiększa się liczba dni z temperaturami powyżej 30 stopni Celsjusza oraz spada ilość opadów, zwłaszcza w okresie letnim. Zjawisko to prowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na wodę w uprawach rolniczych oraz do zmniejszenia ilości wody dostępnej w rzekach i jeziorach.

To realne problemy, z którymi spotykamy się ostatnio praktycznie co roku. Rząd opracował Program Rozwoju Retencji na lata 2021-2027, z perspektywą do roku 2030. Plan jest ambitny, bo zakłada między innymi budowę 94 zbiorników retencyjnych.

Skąd będą pieniądze na sfinansowanie Programu? Założenia finansowe zakładają pozyskanie środków z budżetu i z dotacji Unii Europejskiej.

Jakie funkcje spełniają zbiorniki retencyjne?

Oto niektóre z głównych funkcji zbiorników retencyjnych:

1. Retencja wody – główną funkcją zbiorników retencyjnych jest magazynowanie nadmiaru wody w okresach obfitości, a następnie stopniowe uwalnianie jej w okresach suszy, w celu zwiększenia dostępności wody dla użytkowników.
2. Ochrona przed powodziami – zbiorniki retencyjne mogą pomóc w zatrzymywaniu wody i minimalizacji szkód powodziowych poprzez kontrolowanie przepływu wody w rzekach i strumieniach.
3. Produkcja energii – spiętrzona w zbiorniku retencyjnym woda może posłużyć do napędzania turbin i produkcji energii elektrycznej .
4. Ochrona bioróżnorodności – zbiorniki retencyjne są siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, a także wspierają rozwój bioróżnorodności.
5. Ochrona przed suszą – zbiorniki retencyjne pomagają w zapewnieniu dostępności wody w okresach suszy, poprzez uwalnianie zgromadzonej wody dla użytkowników wodnych, takich jak rolnicy i mieszkańcy.
6. Rekreacja i turystyka – niektóre zbiorniki retencyjne służą jako miejsca rekreacji i turystyki, służąc jako kąpieliska, miejsca uprawiania sportów wodnych, wędkarstwa, itp.

Co jest lepsze, mała czy duża retencja?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, które rozwiązanie jest lepsze – mała czy duża retencja. Wybór zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja, rodzaj terenu, poziom opadów, potrzeby lokalnej społeczności i przedsiębiorców.

Przeciwnicy budowy zbiorników retencyjnych argumentują, że alternatywne rozwiązania, takie jak rozwój małych systemów retencyjnych na poziomie gospodarstwa rolnego lub inwestycje w rewitalizację i renaturyzację są bardziej ekologiczne. To prawda, jednak z naszych doświadczeń, które zebraliśmy badając możliwości zastąpienia dużych zbiorników małą retencją wynika, że nie zawsze jest możliwe.

W wielu przypadkach, optymalne rozwiązanie polega na zastosowaniu zarówno małej, jak i dużej retencji, jako części zintegrowanego podejścia do zarządzania zasobami wodnymi. Mała retencja pomaga w magazynowaniu wody na małą skalę, zapobieganiu erozji gleby i minimalizowaniu strat wody, podczas gdy duże zbiorniki retencyjne mogą pomóc w minimalizacji szkód powodziowych i zapewnieniu dostępności wody w okresach suszy.

Podsumowując, optymalne rozwiązanie zależy od wielu czynników, a wybór między małą a dużą retencją powinien być podejmowany w oparciu o indywidualne potrzeby i warunki lokalne.

Czy duże zbiorniki retencyjne mogą być ekologiczne?

Niewątpliwie budowa dużych zbiorników retencyjnych nieodwracalnie zmienia środowisko. Budowa takiego zbiornika wiąże się z koniecznością spiętrzenia wody, czyli wybudowania zapory wodnej. Z drugiej strony sztuczny zbiornik retencyjny to środowisko powstawania i rozwoju nowych ekosystemów i staje się siedliskiem bioróżnorodności. Chodzi o to, by zminimalizować szkodliwe skutki poprzez stosowanie nowoczesnych, semi – naturalnych rozwiązań w projektowaniu i budowaniu zapór i zbiorników retencyjnych.

Z pomocą przychodzi technologia BIM.

Technologia BIM (Building Information Modeling) pomaga w projektowaniu i budowie ekologicznych zapór i stopni wodnych. Wirtualny, trójwymiarowy model integruje wszystkie informacje związane z projektowaniem i budową. Korzystanie ze zintegrowanych danych GIS, środowiskowych, projektowych, hydrologicznych i innych pomaga w projektowaniu i budowie ekologicznych zapór i stopni wodnych poprzez:

• Integrację informacji – technologia BIM umożliwia integrację wszystkich informacji związanych z projektem i budową, takich jak dane geograficzne, topograficzne, klimatyczne, hydrologiczne, geologiczne i ekologiczne. Dzięki temu projektanci i inżynierowie mogą mieć pełny wgląd w projekt i wpływ na środowisko naturalne.

• Symulacje – technologia BIM umożliwia przeprowadzanie symulacji wirtualnych, które pozwalają na ocenę wpływu projektu na środowisko naturalne, takie jak symulacje zmian poziomu wody, wpływ na ekosystemy wodne czy wpływ na krajobraz.

• Optymalizację projektu – technologia BIM pozwala na optymalizację projektu, poprzez analizowanie różnych wariantów projektowych i wybieranie rozwiązań ekologicznych i ekonomicznie opłacalnych.

• Ulepszanie procesu budowy – technologia BIM umożliwia lepszą koordynację procesu budowlanego, zapobiegając błędom i zmniejszając ilość odpadów, co przyczynia się do zrównoważonej budowy.

• Monitoring i zarządzanie – technologia BIM umożliwia monitoring i zarządzanie stopniem zużycia zasobów naturalnych i materiałów budowlanych, co pozwala na lepsze zarządzanie ekologicznym wytwarzaniem i utrzymaniem zapór i stopni wodnych.

Dzięki technologii BIM nowoczesna inżynieria hydrotechniczna nie ma nic wspólnego z pokutującym jeszcze wśród niektórych obrazem betonowania czy prostowania rzek. Współczesna hydrotechnika może być przyjazna środowisku – biuro projektowe HydroBIM jest gotowe merytorycznie i praktycznie podjąć takie wyzwanie.

Jeśli szukasz wsparcia przy projektowaniu ekologicznych zbiorników retencyjnych,

skontaktuj się z HydroBIM