Dla nikogo chyba nie jest tajemnicą, że retencja na terenach górskich jest utrudniona. Ukształtowanie powierzchni sprawia, że wody opadowe spływają do strumieni i potoków górskich szybciej, niż na równinach. Według statystyk w Polsce tylko 3% powierzchni spełnia unijne kryteria obszarów górskich, czyli wysokość ponad 500 m.npm, jednak są to miejsca o największej sumie opadów atmosferycznych w kraju.
Szybki odpływ i niska retencja pogłębia problem suszy. Postępujące ocieplenie klimatu stanowi zagrożenie dla środowiska i ekosystemów. Mała retencja górska pozwala ograniczać spływ wód opadowych, co w efekcie zmniejsza ryzyko powodzi i poprawia gospodarkę wodną na obszarze zlewni. Czy inwestycje w projekty małej retencji rozwiązują problemy? Jakie prace prowadzono do tej pory i jakie działania są planowane w przyszłości?
Rezultaty Programu przeciwdziałania skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich
W latach 2011 – 2016 Lasy Państwowe realizowały przedsięwzięcia, których celem było poprawa zdolności retencyjnej zlewni górskich. Działania objęły 55 nadleśnictw, podlegających Dyrekcji Lasów Państwowych. Koncentrowały się na budowie i odbudowie zbiorników małej retencji oraz na:
- ochronie przed erozją wodną,
- spowolnieniu odpływu poprzez działania renaturyzacyjne,
- przywracaniu ciągłości ekologicznej potoków
Wymierne rezultaty projektu to:
- wybudowane, przebudowane lub odnowione 3553 obiekty, takie jak zbiorniki małej retencji, przepusty, kaszyce, wodopusty, układy bystrze – przegłębienie, przepławki dla ryb
- 1,5 mln m. sześć. zretencjonowanej wody
Takie wyniki to sukces, dlatego projekt małej retencji na obszarach górskich jest kontynuowany.
Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich
To oficjalna nazwa projektu, który jest realizowany w latach 2016 – 2023. Cele i zakres działań w zasadzie są te same, jak opisanych powyżej. Prace skupiają się na powiększeniu liczby czynnych zbiorników małej retencji i na działaniach ograniczających erozję. Aktywności wpisują się w Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko – działania dla klimatu, realizowany pod nadzorem Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
Czy mała retencja na terenach górskich wystarczy, aby zapobiegać skutkom szuszy i powodziom?
W 2021 roku spółka HydroBIM, na zamówienie Gminy Wielopole Skrzyńskie, wykonała analizę hydrologiczną i wielowariantową symulację małej retencji wodnej. Okazało sie, że w tej konkretnej gminie systemy małej retencji nie są w stanie całkowicie zastąpić dużych zbiorników retencyjnych. Dla zwiększenia zdolności retencyjnej na obszarach górskich konieczne jest szersze podejście do problemu.
Do takich działań zalicza się II Konferencja wodna Koalicji Dbamy o Wodę, która odbyła się w Żywcu, pod koniec czerwca 2022. Podczas spotkania przedstawicieli RZGW Kraków, samorządowców i lokalnego biznesu omawiano potrzebę stworzenia środowiska formalno-prawnego, które będzie tworzyło warunki do poprawy zasobów wodnych, retencji obszarowej i działań związanych z hydrotechniką. Będziemy z uwagą śledzić, czy za deklaracjami pójdą realne działania.
Przykładem realnych prac jest modernizacja trzech stopni wodnych na Kamienicy Nawojowej w Nowym Sączu. Prace nad przebudową stopni wodnych i budową przepławek trwają.
Czytaj dalej: