Według dokumentacji przedprojektowej, opublikowanej przez PGW Wody Polskie, w strukturze stopnia wodnego Siarzewo mają się znaleźć liczne przepławki dla ryb. Dwie techniczne, plus obejście o charakterze naturalnym, o długości kilku kilometrów i kilka wspomagających, w tym przewody dla węgorzy. Czym są przepławki dla ryb, w jaki sposób funkcjonują i co ma z tym wspólnego modelowanie 3D i BIM? Postaramy się odpowiedzieć na te pytania w niniejszym wpisie.
Po co buduje się przepławki dla ryb?
Wędrówki ryb należą do ich naturalnych zachowań. Wiele gatunków ryb ma tarliska w górze rzek, a budowanie stopni wodnych, zapór i jazów skutecznie hamuje migrację powyżej budowli hydrotechnicznych. Aby umożliwić rybom podróż powyżej tychże budowli, konstruuje się różnego typu przepławki dla ryb. Przepławki służą zachowaniu różnorodności biologicznej, mają także znaczenie gospodarcze i rekreacyjne.
Przepławka, dzięki specjalnej konstrukcji, umożliwia pokonanie przeszkody nawet słabszym rybom, ponieważ daje możliwość odpoczynku na kolejnych etapach.
Prądy wabiące wskazują rybom drogę do przepławki, w ten sposób w naturalny sposób znajdują one drogę w górę rzeki. Oczywiście nie jest to rozwiązanie idealne. Trzeba przyznać, że obecnie obowiązujące przepisy dotyczące projektowania i konstrukcji przepławek dla ryb są bardzo rygorystyczne i mają na celu maksymalne ułatwienia migracji ryb.
Przepławki dla ryb – rodzaje
Przepławka dla ryb we Włocławku jest przykładem przepławki technicznej. Zbudowana jest z betonowych komór, które pozwalają na odpoczynek rybom podróżującym w górę rzeki. Wydajność przepławek technicznych zależy od wielu czynników, duże znaczenie ma prąd wabiący, wskazujący rybom okno przepławki.
Aktualnie obowiązującym trendem jest projektowanie przepławek semi-naturalnych, imitujących naturalne drogi migracji. Przykładem takich budowli hydrotechnicznych są kanały obiegowe, które omijają spiętrzenie. Tego typu konstrukcja ma znaleźć się w projekcie SW Siarzewo. Przepławki semi-naturalne są stosowane w projektach renaturyzacji i rewitalizacji rzek.
Dla porządku trzeba jeszcze wymienić przepławki specjalne. To na przykład śluzy a nawet windy dla ryb. Takie rozwiązania mają mało wspólnego z naturalną migracją i nie są dobrze widziane przez ekologów. Stosuje się rzadko, w sytuacjach występowania wysokiego poziomu spiętrzenia.
Przepławka dla ryb na SW Włocławek
Według przeciwników budowy SW Siarzewo, przepławka dla ryb na zaporze we Włocławku nie działa tak, jak powinna. I jest, a może raczej była, to w dużej części prawda. Dlaczego przepławka nie działała prawidłowo? Jednym z powodów jest właśnie brak kolejnego stopnia wodnego. SW Włoclawek był projektowany jako jeden z ośmiu w kaskadzie Dolnej Wisły. Ponieważ brak kolejnego stopnia wodnego, z czasem poziom lustra wody poniżej tamy we Włocławku obniżył się o ponad 3,5 metra. Przez to wejście do przepławki pojawiło sie powyżej lustra wody, co uniemożliwiło rybom korzystanie z niej. Podczas kolejnych remontów „Włocławka” wybudowano stopień podpiętrzający, który poprawił dostępność okien przepławki, jednak kosztem dodatkowej przeszkody poniżej.
Trzeba pamiętać, że projekt przepławki dla ryb na stopniu wodnym Włocławek powstał w połowie XX wieku, dlatego była to konstrukcja o niskich parametrach i trudna do pokonania. Kompleksowy remont zapory i przepławki, który przeprowadzono w latach 2013-2015 wyeliminował większość problemów.
Wody Polskie od 2015 roku monitorują migrację ryb przez przepławkę na SW Włocławek i udostępniają wyczerpujące raporty na ten temat. Widać poprawę!
Jak miało być w „Siarzewie”?
Według założeń dokumentacji przedprojektowej i decyzji środowiskowej, przepławki dla ryb na stopniu wodnym w Siarzewie miały spełniać surowe normy środowiskowe. Oto wykaz przepławek dla ryb, które zostały wyszczególnione w dokumentacji:
- Przepławka o charakterze technicznym dla ryb jesiotrowatych;
- Przepławka o charakterze technicznym dla ryb łososiowatych;
- Koryto ryb spławnych – 2 szt. – przy przepławkach technicznych;
- Przewód dla węgorzy – 2 szt.- przy przepławkach technicznych;
- Przepławka o charakterze naturalnym – koryto obejścia:
- a) średnia szerokość koryta – 24 m;
- b) długość koryta – kilka kilometrów;
- c) przepływ maksymalny – 40 ÷ 50 m3/s.
Jak widać z powyższej listy inwestor poważnie podszedł do kwestii przepławek dla ryb i założył nowoczesne rozwiązania w tym względzie.
Przepławki dla ryb w ofercie HydroBIM
Jednym z nielicznych w Polsce ekspertów projektowania przepławek dla ryb jest Prezes HydroBIM, Tomasz Rajpold. Zaprojektował wszystkie przepławki dla ryb w projekcie Wisłoka bez barier. Każda przepławka była modelowana w 3D a następnie w programie CCHE 2D były prowadzone obliczenia i symulacje przepływu wody.
Tomasz specjalizuje się w projektowaniu semi-naturalnych przepławek dla ryb. Tego typu przepławki wymagają dokładnego modelowania 3D, z uwzględnieniem wiedzy ichtiologicznej, zaprojektowania układów bystrze-ploso, basenów spoczynkowych i innych parametrów. Praktycznie niemożliwe jest stworzenie płaskiego projektu 2D tego typu przepławki.
Oto jedna z przepławek zaprojektowana przez Tomasza:
Aktualizacja – nagroda Fish Passage 2022 dla przepławek projektowanych przez Tomasza Rajpolda!
Na konferencji Fish Passage 2022, która odbyła się w dniach 13-16 czerwca 2022 r. w Richland w stanie Waszyngton (USA), PGW Wody Polskie, jako inwestor projektów renaturyzacyjnych na Wisłoce i jej dopływach, zostały docenione na stronie internetowej konferencji Fish Passage Zamieszczono także zdjęcie jednej z przepławek. Duma i satysfakcja!
Powiązane treści: