Pierwszą koncepcję regulacji Wisły przygotował polski hydrotechnik Tadeusz Tillinger w 1919 roku i zakładała ona budowę 40 stopni wodnych, na całej długości rzeki. W Polsce Ludowej plany budowy zespołu stopni wodnych na Wiśle, znanych jako kaskada dolnej Wisły powstały w latach 50-tych XX wieku. Będący pod wpływem „radzieckiej myśli hydrotechnicznej” projektanci zaplanowali budowę ośmiu zapór, których zadaniem miało być piętrzenie wód Wisły w celu zapewnienia żeglugi rzecznej. Jako pierwsza, i jak dotąd jedyna, w latach 1962-1970 wybudowana została zapora i elektrownia wodna we Włocławku.
Jaki był cel projektu kaskady dolnej Wisły?
Głównym zamierzeniem projektantów budowy stopni wodnych na Wiśle było umożliwienie żeglugi na rzece i produkcja energii elektrycznej. Planowano też uzyskać inne korzyści:
- zabezpieczenie przeciwpowodziowe
- nawadnianie okolicznych terenów rolniczych
- aktywizacja gospodarcza terenów nadbrzeżnych
- rozwój turystyki
Z perspektywy ponad półwiecza eksploatacji „Włocławka” można stwierdzić, czy cele te zostały zrealizowane. Działa elektrownia wodna.
Nie ma sensu rozważanie co by było, gdyby projekt zrealizowano. Pewne jest, że zapora we Włocławku, projektowana jako jedna z wielu w systemie, od ponad 50 lat funkcjonuje w zdecydowanie innych warunkach niż te, jakie planowano. Jej konstrukcja jest narażona na znacznie większe obciążenia, niż zakładane w projekcie. Stwarza to konkretne problemy, które wymagają zdecydowanych decyzji.
Dlaczego nie powstała Kaskada dolnej Wisły?
Wspomniana, radziecka szkoła hydrotechniki nie przejmowała się praktycznie niczym. Jeśli radzieccy inżynierowie chcieli z jakiegoś powodu zmienić bieg rzeki, to po prostu to robili. Nie bacząc na koszty, ludzi, środowisko. Operacje polegające na zawracaniu biegu rzek nie są legendami. W komunistycznej Polsce szczęśliwie nie posunęliśmy się aż tak daleko. Kaskada dolnej Wisły miała być sztandarowym projektem hydrotechnicznym Polski Ludowej.
Zaporę i elektrownię wodną we Włocławku oddano do użytkowania w październiku1970 roku. To czas dużych zmian. Niedługo później komunistyczny „beton” zastąpiła pseudo „prozachodnia” ekipa Gierka a Polska Ludowa postawiła na industrializację, finansowaną kredytami. Efektem była zapaść gospodarcza, która definitywnie uniemożliwiła kontynuację projektu kaskady dolnej Wisły.
Co dalej z kaskadą dolnej Wisły?
Do pomysłu realizacji budowy kolejnych stopni wodnych wracano wielokrotnie. Jednak przez pół wieku nie zrobiono w tej sprawie nic konkretnego. Pogarszający się stan zapory we Włocławku, która wymaga częstych i kosztownych remontów, wymusza decyzje. Główne opcje to:
- bieżące naprawy i remonty stopnia wodnego Włocławek
- budowa kolejnego stopnia wodnego, który by zniwelował erozyjne działanie wód Wisły, zagrażające bezpieczeństwu zapory
- rozbiórka zapory we Włocławku
Opcja pierwsza wydaje się być najgorsza, bo nie rozwiązuje problemu. Z kolei opcja trzecia jest najdroższa i stwarza zagrożenie katastrofy ekologicznej.
Ostatnio dyskusje i plany koncentrują się w zasadzie na opcji drugiej, czyli temacie budowy kolejnego stopnia wodnego, zlokalizowanego w Siarzewie.
Co do realizacji planów dokończenia kaskady dolnej Wisły, to wydaje się, że na dziś są one wykorzystywane wyłącznie propagandowo.
Kaskada dolnej Wisły – jakie perspektywy?
W 2014 roku została opublikowana „Analiza hydraulicznych skutków kaskadyzacji dolnej Wisły„. Opracowanie powstało z wykorzystaniem numerycznych technik obliczeniowych na Wydziale Inżynierii Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej. Zacytujmy konkluzję analizy:
kompleksowe wykorzystanie różnorakich możliwości dolnej Wisły jest możliwe tylko dzięki budowie tzw. pełnej kaskady stopni wodnych, w której zapory usytuowane szeregowo wzdłuż biegu rzeki podpiętrzają odcinkami jej wody do takiego poziomu, że zwierciadło wody zbiornika poniżej dochodzi do zapory poprzedniej
„Inżynieria morska i geotechnika”. 5/2014
Trudno się nie zgodzić. Budowa stopnia wodnego Siarzewo jest kolejnym krokiem którego, z różnych powodów, nie wykonano od półwiecza.
Jak przyspieszyć konsultacje społeczne?
Temperatura dyskusji wzrasta wraz z ogłoszeniem kolejnych decyzji w sprawie budowy stopnia wodnego Siarzewo. Mimo faktu, że metodyka BIM w zamówieniach publicznych jest rzadkością, warto podkreślić, że Wody Polskie w rozeznaniu rynku na temat opracowania dokumentacji przedprojektowej stopnia wodnego Siarzewo wymieniają metodykę BIM:
Przedmiot zadania należy wykonać z zastosowaniem metodyki i narzędzi BIM. Modele utworzone przy wykorzystaniu technologii BIM oraz informacja w nim zawarta, opracowana na tym etapie, będzie wykorzystana w dalszych etapach inwestycji. Obowiązkiem Wykonawcy prac projektowych będzie dostarczenie Zamawiającemu modelu natywnego do dalszego wykorzystania w fazie uszczegółowiania projektu i wykonawstwa inwestycji.
PLANOWANY ZAKRES ZADANIA DOKUMENTACJA PRZEDPROJEKTOWA I PROJEKTOWA DLA SW SIARZEWO
To nowatorskie w skali krajowych zamówień publicznych podejście daje realne szanse na opracowanie cyfrowego modelu planowanej inwestycji i przeanalizowanie możliwych wariantów.
W HydroBIM specjalizujemy się w zastosowaniach BIM w hydrotechnice. Możliwości i skuteczność zastosowania modeli cyfrowych w konsultacjach społecznych mieliśmy okazję zweryfikować przy zadaniu ochrona przeciwpowodziowa Sandomierza.
Poprzez zastosowanie nieograniczonych możliwości technologii i metodyki BIM wszyscy uczestnicy dyskusji społecznej będą mieli więcej danych aby ocenić, czy kaskada dolnej Wisły jest projektem dającym korzyści w długim okresie.